WYCIECZKI ZE SZTUKĄ ONLINE / „Sztuka – DUŻE słowo”
Podobno podczas kreacji dzieła sztuki podłączony do aparatury mózg rozświetla się. Uznani artyści, amatorzy, ale także odbiorcy opisują doświadczenia głębokiego wzruszenia, inspiracji, olśnienia. Nauka XXI wieku ujawnia to zjawisko jako weryfikowalne, oraz odsłania związek estetyki z naszym codziennym byciem w świecie jako kształtującą się w wyniku ewolucji schedę, niezbędną do przetrwania i konieczną do funkcjonowania w fizycznym oraz psychicznym dobrostanie.
W dzisiejszym poście staramy się w znacznym uproszczeniu przedstawić wnioski nasuwające się z przeglądu literatury naukowej poświęconej obszarom sztuki, jej uprawiania, odbioru i przekazywania kolejnym pokoleniom.
Aprobujemy sztukę, ponieważ bezpośrednio i na wielu etapach dostarcza pożywki dla układu nagród w mózgu, jest też doskonałym narzędziem do nabywania i kształtowania uznanych cech oraz umiejętności.
Lekcje artystyczne są doskonałą lokatą kapitału w kreatywność, samoświadomość, pewność siebie, zdolność akceptacji, umiejętność podejmowania ryzyka. Obok pełnienia funkcji biologicznych czy utylitarnych, sztuka jest wartością samą w sobie.
Różne dziedziny sztuki są powiązane z aktywnością neuronów w odmiennych obszarach mózgu. Pisaliśmy już o tym, że sztuki wizualne pobudzają korę potyliczną (zanim jeszcze włączy się sfera rozumowa), natomiast muzyka aktywuje bezpośrednio korę skroniową, poezja – korę skroniową i przedczołową (wiąże się z rozumowaniem), a dla przykładu taniec pobudza korę ruchową.
Przyjemność estetyczna, związana z układem dopaminowym, powoduje wzrost przepływu krwi do mózgu nawet o 10%, co sprawia, że jest on bardziej dotleniony. Porównuje się ów stan do zakochania.
Nie może zatem dziwić, że regularna stymulacja „organu od myślenia” przekłada się na sprawność intelektualną – naukowcy uprawiający dowolną dziedzinę sztuki uzyskują lepsze wyniki, są bardziej kreatywni i skuteczni. Podobnie jak sprawność fizyczna wpływa na lepszą formę w późniejszych latach naszego życia, twórczość własna pozwala dłużej cieszyć się bystrym i klarownym umysłem dzięki wzmacnianiu funkcji poznawczych. Greckie muzy wydają się doskonałą personifikacją pokrewieństwa dotyczącego świata sztuki i nauki.
Innym zagadnieniem, jest szczególny wpływ procesów twórczych na funkcjonalną łączność obszarów mózgu. Zwiększona funkcjonalność w znacznej mierze następuje za sprawą aktywacji kory wzrokowej współpracującej z większością podstawowych układów. Podobnie jak praktyka medytacji, obcowanie ze sztuką wzbudza uwagę i świadomość, co przekłada się na rozwój zdolności poznawczych, a tym samym lepsze radzenie sobie zarówno z bieżącymi sprawami, jak i zmagazynowanymi wspomnieniami, traumami, nabytymi reakcjami.
Dla przykładu osoby uprawiające sztukę wykazują umiejętność lepszego radzenia sobie w sytuacjach stresujących,potrafią spontaniczniej się angażować, mocniej zmotywować siebie, charakteryzują się znakomitą koncentracją, świetnie radzą sobie także z komunikacją i łatwiej współpracują w grupie. Z kolei w leczeniu wielu chorób, m.in. depresji, lęku, raka, czy Alzheimera, odnotowano znacznie przyśpieszony powrót do zdrowia podczas wspomagania tradycyjnych leków arteterapią.
Mało prawdopodobne, by geniusze pokroju da Vinci czy Einsteina poświęcili aktywności artystycznej tyle czasu, gdyby w grę wchodziła jedynie stymulacja funkcji poznawczych.
Rolą sztuki jest usprawnianie przepływu informacji pomiędzy lewą, a prawą półkulą, starym a nowym mózgiem.
Istotną rolę czynności twórczych stanowi pobudzenie układu limbicznego, jako że sztuka jest niezwykle prostym sposobem przekazywania emocji. W artykule „O fizjologi sztuki” wyjaśniliśmy, jak percepcja dzieła artystycznego aktywizuje kolejno obszary związane z układem kary, nagrody i wreszcie więzi, oraz jak przeżycie estetyczne rodzi się wskutek odczuwania przyjemności i zbliżenia. Tłumaczy to zarówno korelacje sztuki z takimi obszarami jak odczuwanie radości, satysfakcji, rozrywki, jak i pobudzeniem negatywnym wobec dzieł kontrowersyjnych czy negowanych.
Wstręt (reakcja NIE CHCĘ), podobnie jak i upodobania (reakcja CHCĘ), mogą być wrodzone, ale także nabyte lub kształtowane przez społeczeństwo. Kanalizowanie, wzbudzanie, oczyszczanie emocji dokonuje się dzięki utrzymaniu intensywnej więzi z wytworem sztuki poprzez uwagę. Kreacja oraz odbiór dzieła dokonywane mogą być jedynie na gruncie autentyczności i wolności. Człowiek nie istnieje w próżni, dokonania, obecność, wiedza innych są interioryzowane, stają się częścią nas samych. Inkubatorem własnego zaangażowania jest akceptacja innych, a katalizatorem swobodnej percepcji i myśli – intelektualna krytyka rozumiana jako wyjaśnianie.
Podobnie jak rodząca się za sprawą indywidualności emocjonalność, jednostkowa ocena estetyczna pozostaje złożoną czynnością umysłową. Przy tym to pierwotna reakcja na bodźce warunkowana jest tym co postrzegam, natomiast dalsze przeżycie związane jest z osobowością i poszukiwaniem odpowiedzi na pytanie „DLACZEGO?”.
Powody intelektualne i emocjonalne, dla których rodzi się takie, czy inne, doznanie estetyczne, stanowią odzwierciedlenie dorobku kulturalnego widza, twórcy oraz całego społeczeństwa. Edukacja artystyczna odgrywa tu esencjonalną rolę poprzez uwrażliwianie i dostarczanie wiedzy wraz z odniesieniami. Widoczne jest to podczas analizy dzieła sztuki.
Portret postaci może uruchamiać spontanicznie reakcje neuronów lustrzanych, jednak głębia zrozumienia pojawia się dopiero wraz z wyjaśnieniem.
Rola klaryfikacji ujawnia się szczególnie w sztuce współczesnej, zarówno społecznie zaangażowanej, jak i abstrakcyjnej, nawet jeśli komentarz artysty, czy krytyka, sprowadza się jedynie do spuszczenia rozumu ze smyczy i włączenia zielonego światła dla czystej percepcji.
Inwestycje w kulturę oraz rozwój działalności artystycznej w szkołach są odzwierciedleniem naturalnej potrzeby rozwoju jednostek i grup ludzkich. Podczas zajęć i spotkań edukacyjnych w galerii nader często możemy zaobserwować, że osoby autentycznie zainteresowane zgłębianiem arkanów sztuki to znawcy tematu: studenci ASP, artyści i amatorzy o wyszukanych gustach, osoby o szerokim wykształceniu ogólnym; drugą grupę żywo zainteresowaną dziełami sztuki stanowią dzieci.
W świetle wcześniej opisywanych zjawisk nie dziwi fakt, iż obie te grupy na ogół nie zamykają swej percepcji w wąskim paśmie własnych upodobań. Przyciąga je zwykła ciekawość artystycznych dróg i bezdroży. Pasjonaci, w szczególności twórcy, zazwyczaj wykazują łatwość w dokonywaniu analizy, ponadprzeciętną kreatywność, spontaniczną ciekawość siebie i innych, a ich chłonne mózgi poszukują stymulujących bodźców.
Instytucje kultury to Mekki dla osób wiecznie głodnych wrażeń estetycznych, emocjonalnych i intelektualnych. To miejsca gdzie za kurtyną estetycznej przyjemności wykluwają się genialne rozwiązania technologiczne, innowacje społeczne, zaradne, szczęśliwe jednostki, spełnione marzenia, uzdrawiające siły, tolerancja. Sztuka pomaga ludziom wieść spełnione życie, wpływając ostatecznie na dobrostan planety./// NS
Fot.:
1. Circles and Squares Mind Map
2-19. Działania edukacyjne BWA, archiwum BWA
